متابولیسم یا سوخت و ساز بدن در واقع واکنش های شیمیایی است که در بدن موجودات زنده به منظور حفظ وضعیت زندگی سلول ها انجام می شود . این واکنش های شیمیایی در دو نوع فعالیت رخ می دهند . نوع اول فعالیت هایی است که منجر به تجزیه مولکول ها و تبدیل آن ها به انرژی است و نوع دوم فعالیت ها ترکیب یا سنتز مولکول ها جهت تامین مواد مورد نیاز سلول ها است . از این رو متابولیسم ارتباط بسیار نزدیک و مستقیمی با تغذیه و دسترسی به مواد مغذی دارد . متابولیسم بر روی تناسب اندام و داشتن وزن ایده آل تاثیر می گذارد به گونه ای که افزایش متابولیسم بدن باعث کاهش وزن می شود و کاهش متابولیسم باعث افزایش وزن و چاقی می شود .
میزان مصرف کالری دریافتی یا همان سوخت و ساز بدن می تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی کم یا زیاد شود .
1- وراثت : برخی از افراد به صورت ژنتیکی و از طریق وراثت از پدر ، مادر یا اقوامی که رابطه وراثتی بین آن ها است می توانند کالری دریافتی را کمتر و یا بیشتر از حد معمول بسوزانند و همین موضوع باعث چاقی یا لاغری ارثی می شود .
2- غدد :برخی از غدد بدن بر میزان متابولیسم تاثیر گذار هستند . مثلا غده تیروئید در صورت کم کاری باعث کاهش سوخت و ساز بدن و در نتیجه افزایش وزن می شود و پرکاری آن نیز باعث افزایش سوخت و ساز و کاهش وزن می شود .
3- هورمون : عدم تعادل هورمون ها باعث اختلال در متابولیسم بدن می شود . با چکاپ های دوره ای میزان هورمون های بدنتان را چک کنید .
4- سن : میزان سوخت و ساز بدن با افزایش سن کاهش می یابد به همین دلیل اکثر افراد در سنین بالا اضافه وزن پیدا می کنند و با سرعت کمتری وزن کم می کنند . اغلب تا سن 25 سالگی که سن رشد و قوی شدن استخوان ها است میزان متابولیسم بدن در بیشترین حد خود می باشد . با رسیدن به سنین 30 ، 40 و بالاتر کاهش متابولیسم شروع می شود .
5- جنسیت : در مورد جنسیت می توان به دوره بارداری و شیر دهی خانم ها اشاره کرد . در دوران بارداری ، بدن به اندازه 200 کالری بیشتر می سوزاند و سوخت و ساز بدن خیلی افزایش پیدا نمی کند به همین دلیل لزومی ندارد در این دوره کالری بیش از حد دریافت کنید چرا که باعث افزایش وزن و چاقی می شود . دوره شیر دهی در خانم ها همراه با افزایش متابولیسم بدن است در این دوره بین 500 تا 1000 کالری به صورت روزانه مصرف می شود . که معمولا پس از اتمام این دوره ، سوخت و ساز به دوره قبل از بارداری می رسد و ممکن است وزن افزایش پیدا کند .
6- ورزش و تمرین های قدرتی : با افزایش سن میزان عضله سازی در بدن کاهش پیدا می کند و اغلب کالری دریافتی به صورت چربی در بدن انباشته می شود . چنانچه به صورت مستمر فعالیت های بدنی اصولی داشته باشید و زمان های مشخصی را به انجام تمرین های قدرتی بپردازید می توانید مانع از تحلیل رفتن عضله های بدنتان شوید و سطح سوخت و ساز بدنتان را ثابت نگهدارید .
چاقی و افزایش وزن همواره معضلات خاص خود را به همراه دارد و زمینه را برای بسیاری از بیماری ها فراهم می کند . از این رو باید
به فکر یک چاره برای ثابت نگهداشتن یا کاهش وزن باشید . با توجه به مطالب ، افزایش متابولیسم بدن می تواند در این زمینه موثر واقع شود . به کمک روش های زیر می توان این کار را انجام داد :
1- نوشیدن چای سبز : هر لیوان چای سبز تقریبا 20 کالری از بدن شما را می سوزاند .
2- مصرف پروتئین
3- نوشیدن آب : روزانه حداقل 8 لیوان
4- نوشیدن قهوه : بدون شکر و خامه
5- مصرف غذای تند : غذایی که در آن فلفل قرمز یا فلفل سبز استفاده شده باشد .
6- میان وعده : مصرف میان وعده ی کم حجم و حاوی کربوهیدرات پیچیده مانند کره بادام زمینی ، میوه ، ماست ، موز ، سیب ، اجیل و ..
7- کلسیم : کمبود کلسیم در بدن به خصوص در خانم ها باعث کاهش سوخت و ساز بدن می شود . استفاده از ماست ، شیر و ... باعث تامین کلسیم بدن ، افزایش متابولیسم و کاهش جذب چربی می شود .
8- مصرف غذاهای سرشار از آهن : منابع غذایی حاوی آهن مانند لوبیا ، اسفناج ، گوشت بدون چربی و .... باعث افزایش اکسیژن بدن و در نتیجه چربی سوزی بیشتری می شوند .
گاهی برخی از عادت های کوچک زندگی که خیلی هم به چشممان نمی اید می تواند تاثیر زیادی بر روی زندگی ما بگذارد . در صورت تغییر سبک زندگی و داشتن عادات درست می توان از اثرات مثبت آن ها بهره برد . مثلا در ادامه به برخی از روش های کوچک و موثر در سوخت و ساز بدن می پردازیم :
1- آرام غذا خوردن : حداقل 20 دقیقه غذا خوردن شما طول بکشد .
2- استراحت همراه با خنده : مشاهده کلیپ خنده دار یا خواندن متن طنز در زمان استراحت .
3- مصرف محصولات طبیعی :سبزیجات ، میوه و مواد غذایی ارگانیک مانند سیب ، هلو ، کرفس ، کاهو ، گیلاس و ...
4- خواب کافی : حداقل 8 ساعت خواب شبانه ، دیر خوابیدن و کم خوابیدن باعث افزایش چربی دور شکم می شود .
5- مدیتیشن : دور کردن استرس و فکر و خیال به مدت 10 الی 15 دقیقه در روز .
6- تمرین های قدرتی : تمریناتی مانند دمبل زدن به مدت نیم ساعت و دو بار در هفته .
7-صبحانه خوردن : افزایش 4 برابری چاقی در افرادی که به دلیل بیشتر خوابیدن یا دیر نرسیدن به محل کار ، صبحانه را حذف می کنند .